Το Μεσογειακό Κέντρο Πολιτικής Μετανάστευσης και Ασύλου πραγματοποίησε τα εγκαίνιά του στην Ελλάδα, στις 26 Μαρτίου 2024, με μια εκδήλωση για την ελληνική πολιτική μετανάστευσης και ασύλου. Ήταν μια επίκαιρη συζήτηση, εμπνευσμένη από την πολιτική συμφωνία για το νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, με τη συμμετοχή πολιτικών που διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση της άφιξης και της ένταξης των μεταναστευτικών και προσφυγικών πληθυσμών σε κρίσιμες στιγμές στην Ελλάδα. Το βίντεο της εκδήλωσης είναι διαθέσιμο εδώ.
Ο Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου, Καθηγητής Σπυρίδων Φλογαΐτης, άνοιξε τη συζήτηση, καλωσορίζοντας τους συμμετέχοντες και κάνοντας εισαγωγικές παρατηρήσεις από την οπτική γωνία του Δημοσίου Δικαίου. Σύμφωνα με τον κ. Φλογαΐτη, «η μεταρρύθμιση του κράτους είναι αναγκαία για να αντιμετωπιστεί η νέα πραγματικότητα, δηλαδή ότι οι κοινωνίες μας είναι εκ των πραγμάτων πολυπολιτισμικές και αποτελούνται από ανθρώπους διαφορετικής καταγωγής».
Ο Διευθυντής του Μεσογειακού Κέντρου Πολιτικής Μετανάστευσης και Ασύλου, Δρ Μάρκος Καραβίας, υπογράμμισε ότι η πολιτική συμφωνία για το Νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο σηματοδοτεί την ολοκλήρωση της τελευταίας φάσης μιας επίπονης διαπραγματευτικής διαδικασίας. Αναφέρθηκαν ορισμένα επείγοντα ζητήματα: Η δίκαιη ισορροπία μεταξύ ευθύνης και αλληλεγγύης, η υπεράσπιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών τρίτων χωρών, η ανάγκη διαχείρισης των συνόρων, οι εξωτερικές σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τρίτες χώρες- εν ολίγοις, η σχέση μεταξύ της κρατικής κυριαρχίας και του φαινομένου της ανθρώπινης κινητικότητας. «Η σημερινή συζήτηση είναι μια μοναδική ευκαιρία να αναστοχαστούμε την εμπειρία της Ελλάδας στη διαμόρφωση και εφαρμογή των πολιτικών μετανάστευσης και ασύλου τα τελευταία χρόνια, τα διδάγματα που αντλήθηκαν, τις προκλήσεις που αντιμετωπίστηκαν και, προς τούτο, έχουμε την τιμή να φιλοξενούμε πολιτικούς που διαχειρίστηκαν το φαινόμενο σε καίριες συγκυρίες. Η λογική της σημερινής συζήτησης απηχεί τη λογική του MedMA ως χώρου ανταλλαγής απόψεων, υπερβαίνοντας τις πολιτικές διαφορές. Ένα φιλόδοξο, αλλά αναγκαίο εγχείρημα» δήλωσε.
Δρ Μάρκος Καραβίας
Ο τέως Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας & Ακαδημαϊκός, Προκόπιος Παυλόπουλος, προέβη σε μια εμπεριστατωμένη ανάλυση του Ευρωπαϊκού Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο του 2008. «Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει καθήκον, αφενός, να αντιμετωπίζει τους πρόσφυγες και τους μετανάστες με πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους χωρίς καμία εξαίρεση και, αφετέρου, να εγγυάται αποτελεσματικότητα των συνόρων της και να επιβάλλει τη δικαιότερη δυνατή κατανομή των ευθυνών μεταξύ των κρατών μελών». Αυτή η μεγάλη πρόκληση αφορά το σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης- ωστόσο, η μοίρα τέτοιου είδους κειμένων είναι να είναι γενικά και ανοιχτά σε διάφορες ερμηνείες, προκειμένου να επιτευχθεί η απαραίτητη συναίνεση μεταξύ των κρατών μελών. «Η Ευρώπη έχει μια μεταναστευτική πολιτική στα χαρτιά- η εφαρμογή της ήταν πάντα και σε μεγάλο βαθμό καθυστερημένη, ελλιπής και δυστυχώς υποκριτική». Κάνοντας έναν απολογισμό αυτής της εμπειρίας, ο κ. Παυλόπουλος κατέληξε με την ελπίδα ότι, όταν και στον βαθμό που θα οριστικοποιηθεί, το νέο Σύμφωνο θα εφαρμοστεί αποτελεσματικά στην πράξη.
Ο Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Δημήτρης Καιρίδης, σημείωσε ότι ο μόνος τρόπος να αντιμετωπιστεί η κριτική και η απαισιοδοξία είναι να τοποθετηθούν τα πράγματα σε μια προοπτική. «Η Ευρώπη αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα, αλλά προβλήματα υπάρχουν παντού, και δεν το λέω αυτό για να υποτιμήσω τις διχοτομήσεις και την πόλωση μας, αλλά για να δώσω μια ευρύτερη εικόνα του θέματος». Το νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο είναι προϊόν ενός ιστορικού συμβιβασμού- όπως κάθε συμβιβασμός, προφανώς επιδέχεται κριτική, αλλά κατά τη γνώμη της ελληνικής κυβέρνησης, είναι καλύτερο από το τίποτα -, είναι επίσης καλύτερο από αυτό που είχαμε πριν. «Θα πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι η μετανάστευση είναι ένα συνεχές φαινόμενο, δεν είναι κάτι πρόσφατο, είναι κάτι που είναι απολύτως σύμφυτο με τον ανθρώπινο πολιτισμό. Κατά μία έννοια, ο ανθρώπινος πολιτισμός είναι προϊόν της μετανάστευσης και ο κόσμος γίνεται καταρχήν καλύτερος από τη μετανάστευση. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να παραμείνει ανεξέλεγκτη και ότι δεν θα πρέπει να γίνεται διαχείριση προς όφελος των κοινωνιών που δέχονται μεταναστευτικές ροές» δήλωσε.
Προκόπιος Παυλόπουλος
Ο πρώην Υπουργός Προστασίας του Πολίτη & πρώην Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Νότης Μηταράκης, υπογράμμισε ότι «η κρίσιμη ισορροπία που πρέπει να διατηρήσουμε είναι μεταξύ της διαχείρισης των συνόρων και των νόμιμων διαδρομών», αναφέροντας συγκεκριμένα παραδείγματα από το πρόσφατο παρελθόν: τον ανθρωπιστικό διάδρομο για εκατοντάδες γυναίκες από το Αφγανιστάν, έναν νέο θεσμό για τη χώρα, την πρόταση για κοινό ευρωπαϊκό χώρο προστασίας στην ΕΕ, η οποία δεν έγινε αποδεκτή, τη σύναψη συμφωνιών με χώρες όπως το Μπαγκλαντές για την παροχή νόμιμων οδών προς την Ελλάδα Καταλήγοντας, αναφορικά με το νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, πρόσθεσε ότι «η κληρονομιά του κανονισμού του Δουβλίνου συνεχίζει να θέτει σκληρά όρια ευθύνης, επιβαρύνοντας δυσανάλογα τα κράτη πρώτης εισόδου στην αντιμετώπιση μιας κρίσης που αφορά ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. ».
Η Ομότιμη Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών & πρώην Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, κα Λούκα Κατσέλη, ξεκίνησε τονίζοντας την ανάγκη θεσμικής συνέχειας, καθώς και τη σημασία της αξιοποίησης των ιστορικών διδαγμάτων για τον εντοπισμό των αποτελεσματικών και αναποτελεσματικών μέτρων πολιτικής, διασφαλίζοντας ότι χτίζουμε πάνω στην προηγούμενη γνώση και όχι ότι ξεκινάμε κάθε φορά από την αρχή. «Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω λέγοντας ότι το οικονομικό, κοινωνικό και θεσμικό περιβάλλον διαμορφώνει τις προτεραιότητες της πολιτικής μετανάστευσης και ασύλου. Δεν είναι τυχαίο ότι σήμερα μιλάμε κυρίως για το άσυλο και τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών και ότι ελάχιστα μιλάμε για την ομαλή ένταξη των μεταναστών στις τοπικές κοινωνίες». Σύμφωνα με την καθηγήτρια Κατσέλη, το μεταναστευτικό είναι ίσως το πιο δύσκολο ζήτημα δημόσιας πολιτικής, διότι αφορά όλους τους τομείς και τα επίπεδα διακυβέρνησης – χρειάζεται μεταρρυθμίσεις σε όλα τα επίπεδα και ενδελεχή ανάλυση των υφιστάμενων καλών πρακτικών. Η ίδια κατέληξε ότι αυτά τα θέματα μετανάστευσης και ασφάλειας δεν πρέπει να αφεθούν στην ακροδεξιά:- όλες οι πολιτικές δυνάμεις, συντηρητικές, κεντρώες και αριστερές, πρέπει να ασχοληθούν με το θέμα αυτό γιατί είναι θέμα δημοκρατίας.
Καθηγήτρια Λούκα Κατσέλη
Ο πρώην υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής, Γιάννης Μουζάλας, υπογράμμισε ότι το μόνο δίλημμα που πρέπει να έχει κανείς κατά νου για να μπορέσει να διαχειριστεί τη μετανάστευση με νηφάλιο και αποτελεσματικό τρόπο είναι αυτό μεταξύ του κράτους δικαίου και της παραβίασης του νόμου. «Όταν μιλάμε για μετανάστευση, πρέπει να την αντιλαμβανόμαστε ως μια ισορροπία δικαιωμάτων μεταξύ του εισερχόμενου και του πληθυσμού υποδοχής». Ανέλυσε τις θεσμικές αλλαγές και τις πολιτικές που έγιναν υπό τις πολύ δύσκολες συνθήκες της κρίσης του 2015, όπως για παράδειγμα την ανάπτυξη της υπηρεσίας ασύλου. Τόνισε επίσης τη σημασία της ανάδειξης των θετικών παραδειγμάτων ένταξης και όχι της μονόπλευρης εστίασης στις αντιδράσεις, αναφέροντας το παράδειγμα της πρόσβασης στην εκπαίδευση. Κατέληξε υπογραμμίζοντας ότι «η αλληλεγγύη στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια νομική έννοια. Δεν είναι ηθικός κανόνας», υπογραμμίζοντας τη σημασία της μετατόπισης των θεμάτων από το εθνικό στο ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.
Γιάννης Μουζάλας
Ο πρώην Επίτροπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης & πρώην Υπουργός, Χρήστος Παπουτσής, έκανε μια αναδρομή στο σχεδιασμό της πολιτικής σε μια περίοδο αυξημένης εποπτείας στο σύστημα ασύλου και υποδοχής, στις συνθήκες κράτησης στα σύνορα, αλλά και στον πραγματικό κίνδυνο αποκλεισμού από τη Συνθήκη Σένγκεν. Κατέληξε τονίζοντας τη σημασία της συνεργασίας: «Είμαι βέβαιος ότι αν υπήρχε μεγαλύτερη εμπειρία στον τομέα […], αν υπήρχε συνεχής επικοινωνία και ανταλλαγή απόψεων με την κοινωνία των πολιτών και την τοπική αυτοδιοίκηση, δεν θα είχαμε βιώσει τέτοια άνοδο της ακροδεξιάς, θα είχαμε βρει λύσεις. Όπως είμαι απολύτως βέβαιος ότι αν συνεργαστούμε συνολικά για να δούμε τις λεπτομέρειες που έρχονται πίσω από τις γραμμές με το νέο Σύμφωνο, θα μπορέσουμε να βρούμε ένα σχέδιο δράσης για να αποτρέψουμε τους κινδύνους από μια πιθανή αύξηση των μεταναστευτικών ροών και ταυτόχρονα να βρούμε λύσεις προς όφελος της ελληνικής κοινωνίας».
Τέλος, ο πρώην Αναπληρωτής Υπουργός Εθνικής Άμυνας & πρώην Υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής, Δημήτρης Βίτσας, έκανε εκτενή αναφορά στους λόγους που οδηγούν τους ανθρώπους στη μετανάστευση και στη νομική και ανθρωπιστική υποχρέωση διάσωσης και προστασίας των δικαιωμάτων τους ανεξαρτήτως καθεστώτος. Τόνισε επίσης το ζήτημα της θεσμικής ασυνέχειας στη δημόσια διοίκηση, αναγνωρίζοντας ιδιαίτερα τους διεθνείς οργανισμούς και φορείς που στήριξαν τις προσπάθειες της διοίκησης κατά τη διάρκεια της κρίσης. Κοιτάζοντας μπροστά, εντόπισε τις πρωταρχικές προκλήσεις: την καταπολέμηση των διακινητών και την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των δυνάμεων ασφαλείας, την υποστήριξη ενός ενιαίου συστήματος ασύλου, την αντιμετώπιση της ανάγκης για κοινή ευθύνη, τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος επιστροφής και, κυρίως, την επείγουσα απαίτηση για παγκόσμιες πρωτοβουλίες οικοδόμησης της ειρήνης.
Φωτογραφιίες: Μάρω Βερλή
